EMDR-therapie voor autistische mensen: een gids
19 juni 2022NB: Dit artikel is aangevuld met waardevolle tips van autistische activist Nihâl Esma Altmiş.
Nu ik weer bezig ben met EMDR-therapie merk ik hoe ontoegankelijk de vorige keer eigenlijk voor me was. Ik begrijp daarom heel goed waarom de ervaring van veel autistische mensen zo negatief is. EMDR-therapie is al loodzwaar, maar klassieke EMDR zonder aanpassingen is echt bijna niet te doen als je autistisch bent. De juiste accommodaties nemen, een goede voorbereiding en een therapeut die rekening houdt met je, maakt oprecht een wereld van verschil. Ik ben echt blij dat ik niet zo immens overspannen ben nu als dat ik was vorige keer, en daarom vond ik het belangrijk om dit te schrijven.
Rond de 70% van mijn autistische volgers heeft PTSS of een andere traumagerelateerde stoornis. Dit ontdekte ik door een poll die ik deed in mijn Instagram-stories een tijdje geleden.
Lees ook: Autisme en PTSS
Wat is EMDR-therapie?
EMDR-therapie is een populaire therapievorm die gebruikt wordt om PTSS, angst- en traumagerelateerde klachten te behandelen. Dat gebeurt in het kort door het terughalen van traumatische herinneringen waarbij tegelijkertijd je werkgeheugen zwaar wordt belast. Bijvoorbeeld met bewegende gekleurde lichtjes, buzzers, getallen op- of aftrekken in je hoofd, trommelen, fietsen op een hometrainer, en meer.
EMDR werkt niet altijd, maar vaak wel. Autistische mensen zijn vaak ook getraumatiseerd en/of hebben angstklachten, en krijgen daarom relatief vaak EMDR aangeboden. Maar omdat het werkgeheugen van autistische mensen relatief snel overbelast raakt en ze vaak sneller overprikkeld raken is deze therapievorm extra heftig. Daarnaast hebben sommige autistische mensen afantasie, waardoor ze niet of minder goed kunnen beelddenken. Dat kan het nog lastiger maken.
Daarom schrijf ik dit artikel, waarin ik als autist die op het moment EMDR-therapie volgt hopelijk wat nuttige tips kan geven voor aanpassingen en dingen waar je op kunt letten die zowel nuttig zijn voor jezelf als je therapeut.
Mijn eerste keer EMDR-therapie
De eerste keer dat ik EMDR had was ik erg slecht voorbereid. Ik wist niet dat ik rusttijd moest nemen dus dacht dat ik dit wel in de ochtend kon doen en dan een middag kon werken. Dat kon niet. Ik moest na 2 of 3 sessies tot de conclusie komen dat ik echt meer rusttijd nodig had. Alsnog was ik op werk erg overspannen, omdat ik mijn EMDR vaak middenin de week deed. Ik gunde mezelf maximaal een halve dag om uit te rusten.
Mijn EMDR-therapeut overbelastte mijn werkgeheugen te veel zodat ik me eigenlijk niet meer kon concentreren op mijn traumatische herinneringen. Ik vond het erg moeilijk om bepaalde dingen te doen die hij vroeg. Hij wilde dat ik ging hoofdrekenen en dat kost me sowieso al veel moeite dus ik heb daarin zelf stiekem wat moeten sjoemelen om er doorheen te komen. Ik moet dan ook bekennen dat ik niet weet of die eerste paar sessies jaren geleden wel echt hebben gewerkt. Na een paar sessies werd mijn EMDR-therapeut ziek dus ik heb het traject toen helaas niet af kunnen maken. Ik weet ook niet of ik dat toen wel wilde, want ik zat na een paar sessies al bijna tegen een burn-out aan.
Mijn tweede keer EMDR-therapie
Een paar weken geleden ben ik begonnen met de tweede poging.
Deze sessies doe ik bij mijn huidige psycholoog, die ik heel erg vertrouw. Dat is echt heel fijn. Ze heeft veel verstand van autisme en begrijpt me heel goed en ik merk dat dat heel veel helpt. Ik ben met de accommodaties die zij en ik samen nemen een stuk minder overspannen en ik heb het idee dat ik beter in balans ben. Ik ben nog steeds erg overprikkeld maar minder dan eerst. Mijn sessies zijn wekelijks op vrijdagmiddag tot halverwege juli. Ik doe het deze paar maanden daarom wat rustiger aan in de weekenden.
Mijn trauma is erg complex en waarschijnlijk niet op te lossen met alleen EMDR. Met sommige delen van mijn trauma zal ik moeten leren leven. Op dit moment ben ik nog niet lang genoeg bezig om echt heel veel te merken van de effecten, maar ik heb er wel een stuk meer vertrouwen in dan eerst. Ik voel me in het algemeen rustiger, gun mezelf meer tijd om bij te komen. Nu mijn werkgeheugen minder zwaar belast is merk ik ook echt dat ik me beter kan concentreren op het verwerken van mijn trauma’s.
Voor de EMDR-therapeut
Autistische mensen zijn relatief vaak getraumatiseerd, veel vaker dan veel onderzoeken laten blijken. De karaktereigenschappen van autistische mensen lijken vaak veel op de symptomen van PTSS en andere traumagerelateerde stoornissen. De twee zijn soms lastig uit elkaar te houden. Het komt daarom heel vaak voor dat de persoon alleen één van de twee diagnoses krijgt. In het geval van EMDR-therapie is het verschil dat je bijvoorbeeld sensorische gevoeligheid niet kunt oplossen met therapie. Dat is dus iets waar je extra rekening mee moet houden. Die overprikkeling kan zelfs hertraumatiseren en dat is natuurlijk niet iets wat je wilt!
Het is belangrijk om goed te onthouden dat autistische mensen prikkels op een andere manier verwerken en dat ons werkgeheugen sneller overbelast raakt. Waarschijnlijk zul je dus minder of andere technieken moeten inzetten om het werkgeheugen te belasten. Ook zul je extra tijd moeten besteden aan nazorg. Hieronder een aantal nuttige tips waar je rekening mee kunt houden als je EMDR wilt geven aan een cliënt die autistisch is.
- Reserveer een rustige prikkelarme kamer, met zo weinig mogelijk externe prikkels die niet bij de EMDR horen. Zo kun je de prikkels beter doseren.
- Wees bij de eerste sessie bewust van de prikkelgevoeligheid, begin klein en bouw de prikkels op tot je op de juiste hoeveelheid zit. Hou dit extra in de gaten tijdens sessies – als je client moe is kan die misschien minder hebben.
- Vraag waar je cliënt extra gevoelig voor is (in mijn geval is dit bijvoorbeeld geluid). Hou daar rekening mee bij de EMDR – ga dan dus niet expres extra overprikkelen met geluid maar gebruik andere manieren om te prikkelen, zoals licht.
- Geef duidelijke uitleg over de EMDR-therapie, zodat je cliënt van tevoren weet wat deze te wachten staat. Autistische mensen vinden het vaak fijn om van tevoren goed te weten waar ze aan toe zijn.
- Geef goede en duidelijke voorbereidings- en nazorgtips, zoals later in dit artikel ook omschreven. Het is nuttig om samen met je cliënt een duidelijk nazorgplan op te stellen. Hoe kan de cliënt ontprikkelen? Heeft de cliënt een goed supportnetwerk? Hoe kun je hier zelf in bijdragen? Bijvoorbeeld door een mailtje te sturen na afloop over hoe het is gegaan.
Voor de autistische persoon
Ik heb het al gezegd maar ik zeg het nog eens: EMDR-therapie is waarschijnlijk heftiger en moeilijker dan je denkt. Zeker de klassieke EMDR-therapie. Veel autistische mensen hebben er daarom niet zulke goede ervaringen mee. De ervaringen met EMDR van autistische mensen zijn dan ook erg wisselend. Dat het zo heftig is, komt omdat je werkgeheugen (wat vaak toch al overbelast is door gewoon te bestaan) bewust extra geprikkeld wordt terwijl je trauma tegelijk getriggerd wordt. Hou daar extra goed rekening mee en onderschat de na-effecten niet.
Vraag vooral om extra accommodaties, plan extra rusttijd in na afloop – liever te veel dan te weinig – en ga geen zware dingen doen. Zorg ervoor dat je iemand in je buurt hebt na afloop die je kan helpen, als dat lukt. Het is sowieso goed om een kort lijntje te hebben met je therapeut zodat je om hulp kan vragen. Hieronder een aantal nuttige tips die je misschien kunt gebruiken!
- Zorg er voor dat je een therapeut hebt die je vertrouwt en die verstand heeft van EMDR bij autistische mensen. Eventueel kun je dit artikel doorsturen. Vraag ook om accommodaties en geef aan als je bepaalde prikkels niet trekt!
- Ga er vanuit dat je minimaal een dag nodig hebt om uit te rusten. Je zal in de periode na je EMDR sneller getriggerd of overprikkeld raken en misschien sneller meltdowns hebben. Sommige mensen hebben wel een week rust nodig. Ikzelf heb anderhalve dag rust nodig. Het is goed om dit na de eerste sessie te checken en daar bij volgende keren op te anticiperen.
- Probeer geen benzodiazepinen of andere medicijnen tegen angst te nemen voor of na je EMDR tenzij je therapeut dit expliciet zegt. Het is belangrijk dat je tijdens en na je EMDR de tijd neemt om bij je volle verstand je trauma’s te verwerken.
- Rijd geen auto na je EMDR-sessie.
- Draag geen knellende kleding of kleding waar je je onprettig in voelt naar je EMDR-sessie. Dat leidt echt af!
Onderstaande tips zijn van Nihâl:
- Woon je met anderen in huis zoals je ouders, siblings, huisgenoten? Herinner hen de dag ervoor en op de dag zelf dat je weer je EMDR hebt! Dan weten ze bijvoorbeeld dat je je weer drie dagen afzondert in je slaapkamer.
- Betreft dat afzonderen, 1-2 dagen voor mijn sessie zorgde ik er altijd voor dat mijn slaapkamer zo prikkelarm mogelijk was. Dat mijn huishoudelijke taken als de was gedaan waren etc.
- Zoek comfort en veiligheid op. Bijv. door fijne, lichte en losse kleren te dragen. Maar ook je samefoods eten, films en series te (her)kijken, of iets anders! Een EMDR-sessie is confronterend zat, op deze manier kun je jezelf een beetje opvangen.
- Als het lukt, mealprep je samefoods voor de hoeveelheid dagen dat jouw hersteltijd is. Heb je 2 dagen nodig? Kook voor 2 dagen, en vice versa.
- Slaap! Wanneer je lichaam aangeeft dat je moet slapen, al is het de 3de dutje van de dag.. doen!
- Schrijven of mezelf opnemen met reflecties, gedachten of positieve na-effecten die mij zijn opgevallen hielpen om te beseffen dat de sessies ook echt iets voor mij deden.
- Maak afspraken met je steunnetwerk. Ik appte hen bijv. 1 dag van te voren en/of die ochtend met een heads-up. Als ik iets kwijt wilde over de sessie vroeg ik of ze de ruimte hadden om met me te appen. Steunnetwerk kunnen ook mensen zijn die je heen/terug brengen, voor je koken, etc.
Nog een paar algemene voorbereidings- en nazorgtips
Hieronder een nog een paar extra maatregelen die ik zelf neem om mijn EMDR-therapie makkelijker te maken.
- Ik zorg er altijd voor dat ik van tevoren goed heb gegeten en ik neem drinken mee. Ik heb soms moeite met honger aanvoelen en het is echt kut als ik middenin een sessie zit en mijn maag begint te knorren.
- In mijn tas neem ik mijn noisecancelling koptelefoon mee, een zonnebril en extra oordoppen, zodat ik zo comfortabel mogelijk door het OV naar huis kan.
- Ik zorg van tevoren dat ik dat ik voldoende eten in huis heb en niet hoef te koken. Ik leg mijn pyjama en mijn zwaartedeken klaar en doe de gordijnen van mijn slaapkamer alvast dicht. Mijn partner weet dat ik rusttijd nodig heb en helpt me vaak na een sessie door me eten te brengen als ik in de slaapkamer lig.
- Ik plan mijn EMDR-sessies op vrijdagen zodat ik het weekend kan rusten en doe geen grote projecten waar ik stress van krijg als ik in een EMDR-traject zit.