Validisme in je taalgebruik, en wat je er aan kunt doen
23 april 2021Lees ook: Neurodiversiteit op werk: een gids voor werkgevers
Allereerst: wat is validisme precies?
Validisme betekent: discriminatie, marginalisering en stigmatisering van mensen met een functiebeperking op grond van hun lichamelijke, verstandelijke en/of psychische gesteldheid. (Engels: “ableism”)
Validisme is overal aanwezig en neemt vele vormen aan. Zoals bedrijven die (al dan niet onbewust) geen mensen met een beperking aannemen, tot gebouwen die niet rolstoeltoegankelijk of prikkelarm zijn, of de moeite die het kan kosten om accommodaties aan te vragen bij de WMO. Dat mensen met een Wajong minder verdienen dan het minimumloon. Dat als je autistisch bent, het je moeilijker wordt gemaakt om te adopteren, een rijbewijs te halen en je geen ei- of zaadcellen mag doneren.
Waarom is validisme een probleem?
Mensen met een fysieke of verstandelijke beperking zijn in onze geschiedenis structureel misbruikt, gestigmatiseerd, buitengesloten, onderdrukt of zelfs vermoord. Deze dingen gebeuren zelfs nog steeds, ook in de westerse wereld, en dat is vandaag de dag nog steeds zichtbaar en voelbaar in onze maatschappij.
Validisme in onze taal
Vooral scheldwoorden, maar ook adjectieven kunnen validistisch zijn.
Denk aan woorden als: gek, idioot, gestoord, debiel, stom, achterlijk, imbeciel, wappie, of retard. In sommige gevallen zijn woorden als ‘blind’, ‘doof’, ‘autist’, of ‘narcist’ ook validistische termen. Dat is zo als je niet daadwerkelijk refereert aan iemand die blind of doof is, of autistisch, of gediagnosticeerd is met een narcistische persoonlijkheidsstoornis.
Ook is schelden met ziektes een vorm van validisme.
Hoe vermijd je validistisch taalgebruik?
Mijn tip: wees je bewust van je taal en noem het beestje bij zijn naam. Wees dus vooral direct in je taalgebruik en gebruik geen (validistische) eufemismen.
Dus niet:
- Gek
- Gestoord
- Achterlijk
- Ziek
- Blind/doof
- (Virus)wappie
- Stom/dom
- Narcist/narcistisch
- “Ik ben zo OCD”
- “Wat ben je een autist”
- Schelden met ziektes
Maar wel:
- Excentriek/vreemd/bizar
- Belachelijk/ongeloofwaardig
- Bekrompen
- Naar/vreselijk
- Onwetend, ongeïnteresseerd
- Virusontkenner/complotdenker
- Vervelend
- Egoïstisch/misbruiker
- Netjes, geordend
- Rigide/egocentrisch/ongevoelig
- Niet schelden met ziektes
Nog een paar dingen:
- Autisme is niet hetzelfde als ongevoelig, egoïstisch of rigide.
- ADHD is niet hetzelfde als ongeorganiseerd of hyperactief.
- Complotdenkers, racisten, virusontkenners, misbruikers of verkrachters hebben niet per definitie psychische problemen.
- Cluster B-persoonlijkheidsstoornissen (NPD, BPD, ASPD, HPD) zijn een van de meest gestigmatiseerde psychische aandoeningen die er zijn. Laten we deze niet gelijk stellen aan misbruik. Vooral ook omdat deze vaak het gevolg zijn van misbruik.
- Deze dingen zo benoemen draagt onbewust bij aan de drempel om hulp te zoeken of überhaupt te kunnen krijgen. Ook versterkt dit de negatieve associatie bij, en het stigma van psychische problematiek in de maatschappij én de GGZ.
”Denk aan woorden als: gek, idioot, gestoord, debiel, stom, achterlijk, imbeciel, wappie. In sommige gevallen zijn woorden als ‘blind’, ‘doof’, ‘autist’, of ‘narcist’ ook validistische termen.” – deze is waarschijnlijk vanzelfsprekend maar misschien toch handig er nog even bij te zetten: retard/retarded. Omdat deze toch echt wel het meest pijn doet.
Groetjes,
Judith
(ADHD en autistisch)
Hi Judith! Ik ben het helemaal met je eens. Ik had er echter bewust voor gekozen in deze post om woorden te gebruiken die in het Nederlands veel voorkomen, en gezien het woord r*tard voornamelijk in het Engels gebruikt wordt, heb ik deze er niet bij gezet. Er zijn natuurlijk nog veel meer validistische woorden in zowel het Nederlands als het Engels (en in andere talen), ik heb hier alleen een aantal van de meest gebruikte opgenoemd. Maar ik zal het woord r*tard er ook bij zetten voor je. 🙂
Liefs,
NeuroElfje
Hiii! Thanks voor dit! Ik was hier eigenlijk nauwlijks van op de hoogte, en nu weet ik waar ik mij moet aanpassen. 1 vraagje, mijn oma begint te dementeren en als wij het als familie er dan over hebben in de zin van “dan denkt zij dat ik denk dat zij achterlijk is” is dat dan wel correct om te gebruiken? Of kunnen we dit beter anders verwoorden?
Nee ik zou het woord achterlijk echt helemaal schrappen uit je vocabulaire. Er is niet echt een manier waarop je dat kan gebruiken op een niet-validistische manier.