Neurodiversiteit en werk: een gids voor werkgevers
27 april 2021Lees ook: De Wajong en de Participatiewet en wat er mis mee is
Neurowattes?
“Weer zo’n irritant inclusief figuur die ons komt uitleggen waarom we verplichte diversiteitstrainingen nodig hebben”, hoor ik je denken. Geen zin in! Toch ga ik het er even over hebben: neurodiversiteit en werk.
Ik leg je hier graag een casus voor van een sollicitant genaamd Mara. Mara heeft een VWO-diploma en haar CV viel je op, omdat ze misschien zelfs wel té gekwalificeerd lijkt voor de administratieve functie waar ze voor heeft gesolliciteerd.
Daarom nodig je Mara uit voor een gesprek.
Als Mara binnenkomt in je kantoortuin neem je haar mee naar een hoekje in de open ruimte, naast de koffieautomaat. Je merkt dat ze je niet in de ogen kijkt. Ze beweegt heen en weer op haar stoel en maakt een soort irritant rikketik-geluid met haar vingers. Ook knippert ze veel met haar ogen. Tijdens het gesprek lijkt Mara niet goed nagedacht te hebben over de vragen die je stelt. Ze antwoordt traag en onvolledig. Ook springt ze erg van de hak op de tak. Je hebt het gevoel dat ze je iets wil vertellen, maar het gebeurt niet. Daardoor lijkt het alsof ze iets voor je achterhoudt.
Zou jij Mara aannemen?
Als je antwoord “nee” is, heb ik een verrassing voor je. Je bent niet neuroinclusief, en je kantoortuin is dit ook niet. Dat is niet verwonderlijk, want 75% van de werkgevers geeft aan dat ze niet iemand zouden aannemen die neurodivergent is en/of psychische problemen heeft.
Mara is namelijk autistisch. Dat heeft ze niet verteld tijdens haar sollicitatie, omdat ze bovenstaande statistiek kent en toch erg graag de baan wil. Want ze is al een jaar werkloos.
Sterker nog, Mara is zelfs uitstekend geschikt voor deze baan omdat er geen klantcontact is en ze graag secuur en gehyperfocust met getallen werkt, en bovendien zijn de administratieve taken in jouw bedrijf misschien repetitief, maar ook divers en uitdagend genoeg zodat ze zich niet hoeft te vervelen. Mara is de ideale kandidaat voor deze baan.
Vanuit Mara’s oogpunt
Als Mara binnenloopt in je kantoortuin, kan haar brein het geluid niet goed filteren. De open ruimte zorgt voor galm, ze registreert alle telefoongesprekken. Er staat ergens een radio aan. De koffieautomaat waar je naast gaat zitten wordt veelvuldig gebruikt.
Ook valt Mara’s oog gelijk op die ene grote muur die geel is geverfd: de kleur van het bedrijfslogo. Samen met de TL-verlichting doet het pijn aan Mara’s ogen. Ze raakt een beetje in paniek.
In een poging om zich op het gesprek te concentreren gaat Mara (onbewust) stimmen. Het draaikonten en het getik met haar vingers zijn als een soort filter om te kunnen luisteren naar wat er wordt gezegd. Omdat Mara overprikkeld is, kijkt ze je niet aan. Oogcontact betekent namelijk nog meer prikkels, en dan kan ze zich nog minder goed concentreren op je vragen.
Na afloop moet Mara even de wc opzoeken om tien minuten af te koelen met het licht uit. Teleurgesteld, overprikkeld en doodmoe gaat Mara weer naar huis.
Wat heeft dit met neurowattes te maken? En wat betekent neurodiversiteit?
Neurodiversiteit is een parapluterm voor de diversiteit in onze breinen. Als je een neurodivergent brein hebt betekent dat dat je brein anders functioneert dan dat van de heersende norm. Als je neurotypisch bent, behoort je brein tot de heersende meerderheid. Autisme valt bijvoorbeeld onder neurodiversiteit, net als ADHD, maar ook bijvoorbeeld dyslexie, Tourette of epilepsie. Er is discussie over of psychische aandoeningen zoals depressies of persoonlijkheidsstoornissen ook onder neurodiversiteit vallen. Zelf vind ik van wel, omdat het je denken en de werking van je brein beïnvloedt.
De wereld is niet ingericht op neurodiversiteit en vaak ook niet goed compatible. Hierdoor moeten wij ons continu aanpassen en om proberen te gaan met een omgeving die eigenlijk niet zo goed bij ons past. En die ons stress oplevert, en soms zelfs pijn doet. Dat is niet alleen jammer en vervelend voor ons, maar hierdoor worden onze kwaliteiten ook niet altijd erkend en kijk je makkelijk over toppers zoals Mara heen, wat voor zowel jou als voor haar een gemiste kans is.
Neuroinclusiviteit vloeit daaruit voort. De maatschappij an sich is niet neuroinclusief. Niet geschikt voor neurodivergente mensen. De meeste werkplekken ook niet. En de meeste neurotypische mensen zijn dat ook niet. Dat is de reden dat je Mara onbewust onbetrouwbaar vindt. Maar er zijn manieren, om hier meer rekening mee te houden en waardoor je ons toch de kansen kunt bieden die wij verdienen en waar jij bovendien als werkgever ook nog iets aan hebt.
Mara is niet de enige. 54% van de autistische mensen heeft geen werk.
Waarom vind je Mara onbetrouwbaar? Heeft het invloed op haar werk dat ze je niet aankijkt? Dat ze af en toe met haar vingers tikt? Dat ze wiebelt op haar stoel en grimast?
Nee. Ze heeft geen klantcontact. Ze kan (los van je kantoortuin) haar werk prima doen. Dat laat haar CV ook zien. Sterker nog, met haar hyperfocus kan Mara zelfs méér werk verzetten. Omdat ze zich focust op details, maakt ze minder fouten. Bovenstaand gedrag is irrelevant voor haar functie. En bovendien onschuldig.
En Mara wil graag werken. Ze kan geen aanspraak maken op een Wajong, omdat het UWV haar niet autistisch genoeg acht. Haar WW-uitkering is opgedroogd en ze begint wanhopig te worden. Door de overprikkeling van de kantoren en de sociale druk van sollicitatiegesprekken is het haar wéér niet gelukt.
Degene die je wel hebt aangenomen komt de proeftijd niet door. Leuk gesprek, maar blijkt nul motivatie te hebben. Je bent weer terug bij af.
Hoe maak je het makkelijker voor Mara?
Er zijn verschillende vragen die je jezelf kunt stellen en dingen waar je rekening mee moet houden als je inclusief wilt zijn naar mensen die psychisch kwetsbaar zijn. Ik heb het hieronder gemakkelijk voor je gemaakt met een paar concrete voorbeelden.
Hoe prikkelarm is jouw kantoor? Zijn er afgesloten ruimtes op je kantoor waar mensen kunnen werken zonder omgevingsgeluid en wellicht ook met dimbare lichten? Is er een mogelijkheid om thuis te werken als overprikkeling teveel is? De coronacrisis laat zien dat hier meer mogelijkheden toe zijn dan we eerder dachten, en dat dit soort aanpassingen vaak wél gemaakt kunnen worden. Dit opent enorm veel wegen voor mensen die niet goed om kunnen gaan met een kantooromgeving, maar die wel relevante kwaliteiten hebben, een goede match zijn voor jou en je bedrijf en graag aan het werk willen. Dit geldt niet alleen voor de Mara’s onder ons, maar bijvoorbeeld ook voor mensen die in een rolstoel zitten en fysiek niet naar je kantoor kunnen komen als deze niet rolstoeltoegankelijk is.
Kijk eens goed naar je sollicitatieoproep. Is het écht belangrijk dat je werknemer “stressbestendig en flexibel is” voor een repetitieve administratieve functie met vaste taken per week? Of zet je dit er gewoon maar bij, omdat iedereen het doet?
Voelen je werknemers, neurodivergent of niet, zich wel echt veilig, gehoord en gesteund om zichzelf te zijn en hoeven ze niet te maskeren? Mogen je werknemers zich om psychische redenen ziekmelden? Kunnen ze bij iemand terecht? Is die vertrouwenspersoon écht onpartijdig en luisterend?
Stel dat Mara in haar sollicitatie had verteld dat ze autistisch was. Is dat nog een extra drempel voor jou om haar aan te nemen? Zou jij iemand aannemen van wie je weet dat deze neurodivergent is en/of psychische problemen heeft, los van hun competenties? Ben je bereid om voor accommodaties te zorgen als je werknemer aangeeft deze nodig te hebben?
Nog een paar dingen over neurodiversiteit en werk:
Hoewel 44% van de autistische mannen in Nederland betaald werk heeft als voornaamste inkomstenbron, geldt dit maar voor 26% van de autistische vrouwen. Er is geen goede data over mensen die buiten deze genders vallen. Dat is jammer, want neurodivergente mensen zijn statistisch vaker LGBTQIA+.
45% van de autisten heeft psychische klachten, vaak vanwege soortgelijke problemen als in de casus van Mara. Dat is vaak een resultaat van maskeren, wat eigenlijk betekent dat mensen als Mara continu aan het acteren zijn om ervoor te zorgen dat ze meer geaccepteerd worden door hun omgeving. De hele dag krampachtig doen alsof je iemand anders bent en de dingen waar je last van hebt structureel moeten negeren laten zo hun sporen na. Veelvoorkomende gevolgen hiervan zijn stress- en vermoeidheidsklachten, burn-outs, stemmings- en angststoornissen, PTSS, depressie, slaapstoornissen en eetstoornissen. Ook komt ADHD veel voor bij autisten. Autisme en ADHD zijn aan elkaar verwant, hebben significante overlap en zijn beide onderdeel van het neurodivergente spectrum.
Heel veel banen zijn uitermate geschikt voor ons. Ook banen waar je het niet van verwacht. Logisch ook dat deze verschillen er zijn, want wij hebben net als alle anderen allemaal unieke kwaliteiten, interesses en uitdagingen. Zo kennen we allemaal het cliché van de autist in de ICT. Maar wist je dat ik, als autist met ADHD, ontzéttend op mijn plek ben als contentmarketeer? Ik ben dol op schrijven en design, en de diversiteit en het snelle schakelen van mijn werk doet mijn ADHD vreugdesprongetjes maken. Bovendien kan ik met mijn beroep prima thuis werken om overprikkeling te voorkomen. En nog fijner; ik kan bij mijn werkgever open zijn over mijn neurodivergente brein. En ik word hierin geaccepteerd. Dit maakt het veel makkelijker voor mij om mezelf te zijn en mijn unieke kwaliteiten optimaal te benutten zodat ik minder stress ervaar.
Daar heeft mijn werkgever ook wat aan, want wie wil er nou niet gelukkige werknemers wiens kwaliteiten bij je bedrijf passen en die zich gesteund en bij je op hun plek voelen?