Wat kost ADHD?
19 januari 2022Een tijdje terug las ik een artikel over de zogenaamde ADHD-tax: wat kost ADHD en wat zijn de extra kosten die je maakt als je ADHD’er bent? Deze persoon had het alleen over het feit dat je bijvoorbeeld sneller impulsaankopen doet. Hoewel ik het daarmee eens was, vond ik het wat te kortzichtig. Desondanks begon het idee te broeien in mijn brein. Dus ik groef wat dieper, en samen met mijn eigen associatieve brein kwam daar dit artikel uitgerold. En het is een stuk belangrijker geworden dan ik in eerste instantie dacht.
Lees ook: Autisme, ADHD en seks
Waarom is dit artikel belangrijk?
Ik praat veel over autisme, maar ik denk eerlijk gezegd dat mijn ADHD meer disabling is in mijn dagelijks leven. De executieve functieproblemen kunnen me echt opbreken, en de RSD als gevolg van alle gefaalde studies over onderwerpen die ik wel echt mega interessant vond, hebben mijn zelfbeeld echt kapot gemaakt. De ADHD-tax is veel en veel groter dan alleen het extra geld dat je kwijt bent aan impulsaankopen.
Kort gezegd: ADHD kost geld. ADHD kost de ADHD’er heel veel geld, en het kost de maatschappij heel veel geld. Naast alleen geld kost ADHD nog veel meer. Toch wordt hier weinig over gepraat.
Volgens een onderzoek van de Universiteit Groningen bij zorgverzekeraars is ADHD maar bij 0.2% van de volwassenen in beeld, en zijn de extra zorgkosten per ADHD’er gemiddeld 1508 euro. Kosten voor comorbide problemen waar ADHD’ers meer kans op hebben, zoals verslaving, kunnen oplopen tot 2800 euro. Dat is significant, want eigenlijk komt ADHD voor bij 2.5% tot 5% van de mensen. Er is dus een hoop niet in kaart gebracht, waardoor dat cijfer misschien niet zo veel zegt.
En naast medische kosten, zijn er ook andere kosten. Kosten die voornamelijk op de schouders van de ADHD’er zelf rusten, maar ook bijvoorbeeld kosten voor de samenleving.
Aan wat voor kosten moeten we dan denken?
Volgens het onderzoek onder ADHD’ers die in het zicht zijn van zorgverzekeraars zijn de medische kosten onder andere:
- Kosten van comorbide psychische en fysieke problemen als gevolg van je ADHD, zoals verslaving, depressies en angststoornissen.
- Grotere kans op ongevallen en een hoger percentage ziektewet.
- Kosten van ziekenhuizen en psychiaters als gevolg van bovenstaande twee punten
- Medicatie, al komt deze maar op de derde plaats met slechts 11% van het totale kostenplaatje.
Maar dit is slechts het topje van de ijsberg, als je kijkt naar hoeveel ADHD’ers géén hulp krijgen. Hier een aantal voorbeelden van allerlei soorten kosten die je kan maken door (al dan niet onbehandelde) ADHD:
- Incassokosten van onbetaalde rekeningen
- Impulsaankopen, niet kunnen sparen of financiële lange-termijndoelen stellen, geen overzicht over administratie
- Dubbele boodschappen waarvan je vergeten bent dat je ze al hebt gehaald, eten wat over datum raakt
- Doorlopende abonnementen die je vergeet op te zeggen
- ADHD’ers zijn gemiddeld vaker werkloos, lager opgeleid, wisselen vaker van baan en verdienen minder
- Hogere studieschuld als gevolg van studievertraging door concentratieproblemen en ontoegankelijke lessen en leerstof
- Ongevallen, criminaliteit, verslaving, dakloosheid en schuldenproblematiek komen ook (veel) vaker voor bij ADHD
Wat kost ADHD? Het is niet alleen uit te drukken in geld
De kosten voor ADHD zijn zoals je ziet lang niet alleen uit te drukken in harde euro’s. Veel van de dingen die ik hiervoor opnoemde zorgen ook voor stress en ernstige psychische en fysieke problemen, zeker als je niet de juiste hulp krijgt.
Daarnaast kost onbehandelde ADHD ook gewoon heel veel belastinggeld, zeker omdat door jarenlange bezuinigingen heel veel sociale vangnetten zijn weggevallen. Verrassing! Dat vertaalt zich weer in hogere kosten op andere plekken. Bij een Zweeds onderzoek in 2010 naar de prevalentie van ADHD in een gevangenis werd ontdekt dat 40% (!) van de getoetste gevangenen voldeed aan de criteria voor ADHD.
Door al deze dingen bij elkaar is de levensverwachting van ADHD’ers gemiddeld 13 jaar korter dan van neurotypische mensen.
Hoe de consumptiemaatschappij en het kapitalisme misbruik maakt van ADHD
De hele consumptiemaatschappij is gericht op impulsen. Je kan niet zo maar naar buiten zonder schreeuwerige reclames te zien, gericht op impulsaankopen, om consumenten continu te prikkelen tot geld uitgeven. Abonnementen zijn soms lastig op te zeggen, en worden regelmatig stilzwijgend verlengd. De hele maatschappij maakt actief misbruik van je impulsiviteit om je aan te sporen tot inpulsaankopen. Daarmee is ADHD in deze kapitalistische maatschappij eigenlijk gewoon een verdienmodel.
Daartegenover zijn alle sociale voorzieningen zo bureaucratisch geworden dat je een dagtaak kan hebben aan de administratie daarvan. Hierdoor maken mensen die moeite hebben met administratie, zoals veel ADHD’ers, hier extra snel fouten in. Waarop je vervolgens bestempeld wordt als fraudeur of uitkeringstrekker (lees: de toeslagenaffaire). Los van de karige sociale voorzieningen die we nog hebben is de Nederlandse bureaucratie in het algemeen erg ontoegankelijk voor iedereen die moeite heeft met planning, executieve functie en routine.
Vrijwel de hele maatschappij is dus specifiek en expres ontoegankelijk voor ADHD’ers, en tegelijk wordt daar aan alle kanten van geprofiteerd.
Wat kost mijn eigen ADHD?
Ik zou niet eens zo goed moeten weten waar ik moet beginnen als ik kijk naar de kosten die ik zelf heb gemaakt als resultaat van mijn ADHD, zowel voor, als na mijn diagnose. Het is veel.
Ik ben begonnen met 5 studies, en heb er geen afgemaakt. Jaren van mijn leven en duizenden euro’s aan verspild. Pas toen ik mijn diagnose kreeg en medicatie had lukte het me om langer dan een jaar een studie te volgen. Ik heb ook nog steeds veel psychische problemen als resultaat van mijn late diagnose.
Daarnaast heb ik veel geld uitgegeven aan hyperfixaties. Ik heb dan ook nooit kunnen sparen. Mijn ambulant begeleider omschreef mijn atelier als een hobbywinkel. Mijn kledingkast puilt ook uit. Ik werd net gebeld door een abonnement dat ik al eeuwen wil opzeggen dat ik incassokosten moet betalen vanwege een mislukte afschrijving.
Dit zijn maar een paar voorbeelden.
Wat kost ADHD als je minder privileges hebt dan ik?
Ik ben wit, intelligent, en ik kom uit een hoogopgeleide en redelijk vermogende familie die over de jaren heen regelmatig moesten bijspringen om ervoor te zorgen dat het goed met me bleef gaan. Ik heb 10 jaar in een huis gewoond dat mijn stiefvader had gekocht van het geld wat hij gespaard had voor zijn pensioen. Toen ik werkloos was, hoefde ik een jaar geen huur te betalen. Die schuld heeft hij later kwijtgescholden. Het grootste deel van mijn studieschuld is eind 2020 afbetaald door een rijke oudtante.
Moet je nagaan hoe mijn leven er uit had gezien als ik al die privileges niet had gehad? Als ik in elke andere situatie een jaar geen huur had kunnen betalen, had ik op straat gestaan. Ik had dan ook een schuld gehad van minimaal 100.000 euro, alles bij elkaar opgeteld. Tel daar nog de kansenongelijkheid als gevolg van institutioneel racisme en andere marginalisaties bovenop, als ik deze had gehad, en ik had waarschijnlijk niet meer geleefd.
Waarom moeten we meer praten over ‘wat kost ADHD?’
Er wordt weinig onderzoek gedaan naar ADHD, er is weinig therapie gericht op ADHD, en het meeste is bedoeld voor kinderen en vaak bestaat behandeling alleen uit medicatie. Dit terwijl veel laat- of ongediagnosticeerde volwassenen kampen met comorbide problemen en verkeerde coping die je niet alleen met pillen kan oplossen. Ook zie ik het vaak omschreven als autisme-light of een ‘kinderziekte’, of wordt er simpelweg geinsinueerd dat het niet bestaat.
De prijs van ADHD merk ik zelfs al, met al mijn privileges. De prijs van ADHD én geen hulp of supportnetwerk vanwege armoede, kansenongelijkheid en institutioneel racisme is nog vele malen erger dan wat ik ooit heb meegemaakt. Sterker nog, bij mensen die op andere manieren gemarginaliseerd zijn, wordt ADHD nog minder vaak en later gediagnosticeerd, waardoor de psychische, fysieke en emotionele kosten verder oplopen. Wat kost ADHD? Veel te veel.
ADHD, zeker bij volwassenen, is nog altijd ondergediagnosticeerd. De wachtlijsten zijn lang. Er moeten meer therapie-mogelijkheden komen voor de ADHD’ers bij wie medicatie niet voldoende werkt, om te leren om op een duurzame manier met onszelf om te gaan. Daarnaast moeten we ADHD gewoon erkennen voor wat het is: een neurotype dat in deze maatschappij net zo disabling kan zijn als autisme.
Sociale vangnetten zoals de wajong, schuldhulpverlening en de WMO moeten weer opgebouwd worden zodat deze laagdrempeliger en minder bureaucratisch worden. Scholen en universiteiten moeten beter ingericht worden op ADHD’ers, met meer en betere accommodaties, zodat de pay gap gedicht wordt. En last but not least: de consumptiemaatschappij moet zich minder richten op impulsiviteit, en meer op duurzaamheid.