Stimmen en neurodiversiteit: een complete gids
24 mei 2021Lees ook: Alles over autisme en speciale interesses
Wat is stimmen?
Stimmen is zelfstimulerend gedrag. Het bestaat vaak uit repetitieve bewegingen waarmee je een of meerdere zintuigen gecontroleerd stimuleert. Stimmen kan heel nuttig zijn om je prikkelverwerking onder controle te krijgen of simpelweg om rustiger te worden.
Iedereen stimt. Neurotypische mensen stimmen ook. Maar vanwege de vaak afwijkende prikkelverwerking, stimmen neurodivergente mensen het meest. Met name autisten, ADHD’ers, mensen met prikkelverwerkingsstoornissen, schizofrenie, angststoornissen, OCD, Tourette’s, en mensen met (hypo)manies stimmen veel.
Verschillende soorten stims
Er zijn ontelbaar veel verschillende soorten stims. Een stim kan van alles zijn. Hieronder omschrijf ik een aantal voorbeelden, maar er zijn er natuurlijk nog meer.
1. Ritmische stims
Ritmische stims zijn herkenbaar aan hun ritme, zoals herhalende geluiden, wiebelende benen, heen en weer flapperen van je handen, wiegen, tikken met je handen, kauwen, breien, haken, of klikken met je pen.
2. Vocale stims
Vocale stims zijn stims waarbij je je stem gebruikt. Denk aan echolalie, herhalen van woorden, zingen, klakken met je tong of je wang, of geluiden maken.
3. Proprioceptieve stims
Proprioceptieve stims hebben te maken met je relatie tot je omgeving. Denk aan ronddraaien, ijsberen, wiegen, op je tenen lopen, op en neer springen, wapperen, draaikonten, op 1 been gaan staan of dansen.
4. Motorische stims
Motorische stims hebben te maken met bewegingen die je maakt. Voorbeelden zijn: krabben, wrijven, knijpen, duimzuigen, aaien (over bijvoorbeeld je huid, of een stof die fijn aanvoelt), tekenen, bepaalde texturen aanraken, kauwen, knarsen, je handen of voeten tegen elkaar aan wrijven, of aan je haar frummelen.
5: Smaakstims
Voorbeelden van smaakstims zijn: likken aan jezelf of aan objecten, bepaalde dingen eten, aan lolly’s sabbelen, etc.
6: Auditieve stims
Er zijn talloze voorbeelden op te noemen van auditieve stims, waarmee je je gehoor prikkelt. Een aantal voorbeelden zijn: met je vingers klakken, hetzelfde liedje luisteren op repeat, geluiden maken, ASMR luisteren, je handen over je oren doen, of neuriën.
7: Visuele stims
Visuele stims hebben alles te maken met je ogen en je zicht. Denk aan knipperen, naar lichtjes staren, rustgevende filmpjes kijken, je ogen dichtdoen en er in wrijven zodat je dingen over je netvlies ziet bewegen (drukkingsfosfeen). Maar ook bijvoorbeeld tekenen, naar glimmende of glitterende dingen staren, of je handen voor je ogen doen.
8: Reukstims
Spreekt voor zich denk ik: ruiken aan bepaalde geuren, snuffelen, ruiken aan objecten of mensen, etcetera.
Waarom stimmen mensen?
Stims kunnen allerlei oorzaken hebben. Emotieregulatie bijvoorbeeld. Zo kan je stimmen als je heel blij of enthousiast bent, of juist als je boos of verdrietig bent. Ook kan het een reactie zijn op iets wat je meemaakt of je omgeving, of simpelweg een manier van communiceren. Ook kan je stimmen als een manier om te kunnen focussen, als tic, of om rustig te worden. Stimmen kan ook een fantastisch copingsmechanisme zijn om meer controle te krijgen over de prikkels in je omgeving of om om te gaan met stressvolle situaties.
Stimmen is natuurlijk, normaal, belangrijk en vaak ook erg gezond, wat je reden ook is. Je zou nooit iemand moeten verbieden om te stimmen.
Wanneer stims ongezond worden
Meestal zijn stims leuk, fijn, en een gezond copingsmechanisme. Maar soms kunnen stims ook minder prettig worden voor jezelf en je omgeving: bijvoorbeeld als een stim verandert in automutilatie, zoals snijden, je huid openkrabben, haren eruittrekken, jezelf zo hard knijpen dat je er blauwe plekken aan overhoudt, nagelbijten, of zulke harde muziek luisteren dat je er gehoorschade van krijgt.
In een poll die ik een tijdje geleden deed in mijn Instagram-stories gaf 64% van de mensen aan dat ze compulsief aan hun huid of haar plukken. Ik ook, trouwens. Er deden 134 mensen mee aan deze poll.
Stims verbieden werkt vaak niet zo goed. Dan ga je het namelijk juist doen. Maar soms kunnen je stims niet goed voor je zijn. Wat je dan kunt doen is bij jezelf nagaan wat je fijn vindt aan deze stim of welke zintuigen je ermee prikkelt, en een vervangende stim zoeken. Stoppen met ongezonde stims kan heel moeilijk zijn.
Een vriendin van mij probeert bijvoorbeeld te stoppen met aan haar huid te krabben. In plaats daarvan doet ze een elastiekje aan haar pols en plukt ze daar aan. Dat geeft ook een beetje een pijnprikkel, zonder dat haar huid ervan kapot gaat.
Stimspeeltjes of fidget toys
Je hebt vast wel eens gehoord van fidgetspinners, fidget cubes, of sinds kort de Pop-it stimspeeltjes. Deze zijn speciaal ontworpen om mee te stimmen. Zo kan je bijvoorbeeld in de klas je handen bezig houden en rustig blijven als je moeite hebt met stilzitten of focussen op wat er wordt gezegd.
Er bestaan heel veel soorten stimspeeltjes voor verschillende zintuigen naast die ik hierboven noemde. Zoals kauwkettingen, stressballen om in te knijpen, of speeltjes om mee te friemelen. Mijn favoriete webshop voor stimspeeltjes is muisjesensitief.nl, maar er zijn heel veel plekken waar je stimspeeltjes kan halen.
Waarom stimmen verbieden geen goed idee is
Ik stipte het net al even aan: het verbieden van stimmen werkt vaak slecht. Ook is het niet gezond, want het is een belangrijk copingsmechanisme. Toch gebeurt het vaak. Vooral omdat het als afleidend of irritant wordt gezien. Of bijvoorbeeld omdat men denkt dat je niet oplet als er iets tegen je wordt gezegd. Niets is echter minder waar. Stimmen kan juist een hele goede manier zijn om te focussen als je daar normaal gesproken moeite mee hebt. Bovendien is stimmen belangrijk voor stress- en prikkelregulatie.
Helaas worden stimspeeltjes vaak verboden in scholen, vooral als het een rage wordt en iedereen het gaat doen. En daarmee leid je de rest van de klas weer af. Zo gaan stimspeeltjes, die eigenlijk goed en gezond zijn voor neurodivergente mensen, vaak aan hun doel voorbij. Dat is super jammer.
Ook worden andere stims vaak verboden op scholen. Een van mijn stims is tekenen, en dit mocht ik ook niet. Tekenen was voor mij een belangrijke manier op prikkels te reguleren zodat ik kon focussen op wat er werd gezegd. Het hielp dus averechts. Shout out naar mijn lerares Latijn die regelmatig ‘stop met tekenen!’ door de klas schreeuwde. Als je dit leest: dit kon je natuurlijk ook niet weten. Ik hoop wel dát je dit leest, en er misschien van leert.
Nog steeds zit ik regelmatig buiten beeld te stimmen tijdens zoommeetings. Ook met ‘kinderlijke’ stimspeeltjes. Want jezelf jezelf laten zijn is belangrijk!
Als volwassen neuro divers persoon mis ik nog de stim waar ik en meerdere mensen met autisme/add/adhd of neuro diversiteit die ik spreek gebruiken als coping. Het op herhaling zetten van een liedje. Voor mij werkt dit het beste in het donker met een koptelefoon op. Soms uren achter elkaar. Voor anderen is het genoeg om dit via een luidspreker te doen. Wat ik ook als stimming ervaar is, door de streaming technologie, het alleen maar kijken van dingen die ik al ken. Bepaalde tekenfilm series, is andere series die ik al ken.
Hoi Letty, ik heb even gecontroleerd en die staat er inderdaad tussen onder het kopje Auditieve stims. Ik doe het namelijk zelf ook regelmatig 🙂 op dit moment ook, zelfs! Wat is jouw favoriete liedje om te herhalen of wisselt dat bij jou?
Wat een fijn en verhelderend stuk over stims. Ik maak helaas vaak mee dat stims niet toegelaten zijn/ verboden worden. Zelf heb ik sinds mijn diagnose ADHD op aanraden van een vriendin met ADHD heel veel baad bij de Stimagz magneetjes (uit Amerika) waarbij ik er altijd 8 van in mijn broekzak heb zitten zodat ik daarmee kan friemelen wanneer ik het nodig heb. Ik kan mij zeker voorstellen dat het voor andere mensen enorm vervelend en irritant gevonden kan worden. Meestal als ik aangeef waarom ik er baad bij heb dan word het wel oke bevonden. Mijn partner geeft het soms wel eens aan dat het vervelend is en dan probeer ik te letten op de productie van het geluid van de magneetjes of ga ik er bijvoorbeeld alleen mee door mijn handen rollen.